Sałata dla wszystkich

W przeciwieństwie do szpinaku, sałata służy każdemu (chyba, że są jakieś przeciwwskazania lekarskie). Wprawdzie Francuzi uważają, że należy do roślin, posiadających właściwości antyafrodyzjakowe, czyli działające uspokajająco na „namiętności i żądze zmysłowe”, ale i ońi bardzo ją polecają, jako „źródło zdrowia”. 100 g sałaty dostarcza tylko ok. 14 kcal (59 kJ). Jest ona zasadotwórcza ( + 7). Ma od 134 do 300 mg% potasu, trochę manganu (0,28—1 mg%), magnezu (7 mg%), żelaza, miedzi, fosforu, nieco siarki i całe mnóstwo różnych witamin, łącznie z rzadko występującymi, jak witamina E (na młodość), B6 (ułatwiająca chudnięcie), P (wzmacnia-jąca naczyńka włosowate, czyli chroniąca przed powstawaniem sińców) i PP (rozszerzająca naczynia krwionośne). Wprawdzie tych wszystkich składników ma niewiele, tylko po trochu. Sałatę powinno się jadać nie tylko codziennie, od wiosny do żimy, ale po kilka razy dziennie, tak jak to nauczyli się robić Amerykanie. U nich żadna kanapka (sandwicz) nie obejdzie się bez zielonego listka. Na liściach sałaty podaje się surówki, sałatki, jajka, wędliny itd. I ta dekoracja jest zawsze zjadanal Jedno z naj-tańszych w Ameryce dań, które kupuje się prosto z samochodu i zjada nie wysiadając, chicken in basket (dosłownie: kurczak w koszyku) składa się z połówki pieczonego kurczęcia, kilkunastu frytek, przekrajanego ną pół pomidora i 1—2 liści sałaty.
Sałata amerykańska, zwana też kruchą, znalazła i u nas wielu amatorów, którzy uważają, że jest smaczniejsza od majowej, zielonej głowiastej. Prawdę mówiąc, jedna i druga są bardzo smaczne. Różnią się tylko porą zbioru. Majowa jest odmianą wczesną, a kruche — są odmianami późniejszymi.
Głąbik krakowski, czyli sałata łodygowa lub szparagowa. Mimo że to też sałata, ale jak sama nazwa wskazuje, jada się nie tylko liście, ale i łodygi. Pbczątkowo głąbik wytwarza rozetę liści, która dość szybko wybija w pędy. W dolnej części są ooe stosunkowo grube, mięsiste i soczyste, w górnej rozgałęziają się i zakwitają. Jada się te dolne części pędów, gdy nie są zdrewniałe, a więc jeszcze przed kwitnieniem. Od wysiewu do zbioru upływa 10 do 14 tygodni. Do niedawna uprawiano tę roślinę dość powszechnie pod Krakowem, skąd jedna z jej nazw, potem zapomniano o niej, aby znów powoli stawała się modna, jako „warzywo mało znane”.
Kawałki łodyg głąbika jada się na surowo, obciągnięte ze skórki, jak rabarbar, pokrajane w talarki i polane sosem winegret, majonezem iłp. Można je też kisić i używać jak ogórków. Z młodych wąskich listków rozety można też sporządzać sałatę jak zwykłą majową lub kruchą.
Głąbiki na surowo są równie wartościowym warzywem, jak inne sałaty, a kiszone będą na pewno zdrowsze od ogórków i niemniej smaczne.
Sałata szparagowa jest bardzo popularna w Chinach i w USA, gdzie nazywa się Garden Lettuce (po łacinie — Lacłuca sativa L.War. augusfana Irish). Jak wszystkie sałaty, jest rośliną dwuletnią, o wysokości 30 cm do 1 m. Można ją wysiewać wprost do gruntu lub wysadzać rozsadę co 2 tygodnie, od kwietnia. Ma mniejsze wymagania glebowe od sałaty, gdyż głębiej się ukorzenia.
Endywia nie należy wprawdzie botanicznie do rodziny sałat, ale raczej do cykorii (zresztą łacińska jej nazwa brzmi Cichorium endivia). Z wyglądu jednak i sposobu użytkowania jest jedną z sałat. Nawet się ją nieraz nazywa — wprawdzie niesłusznie — „sałatą rzymską”. Liście jej tworzą rozetę, nie zwijającą się w główki, przy czym mogą być gładkie lub kędzierzawe, całobrzegie lub powycinane, o barwie od ciemnozielonej do prawie żółtozielonej.